Door de klimaatconferentie van de Verenigde Naties die momenteel in Glasgow aan de gang is, staat koolstofboeren weer in de belangstelling. Bedrijven zoals Yara, Bayer, Cargill en Rabobank hebben plannen voor of zijn al gestart met een programma voor koolstofboeren. Ook andere bedrijven zijn hiermee bezig. Wordt het een nieuwe trend: de grote agro gerelateerde bedrijven die in de nieuw te ontwikkelen markt voor koolstofboeren stappen?
Het idee achter koolstofboeren is eenvoudig. Boeren nemen teelttechnische maatregelen om CO2 uit de atmosfeer vast te leggen in de bodem, bijvoorbeeld door het telen van groenbemesters of het toepassen van niet kerende grondbewerking. De boer legt de maatregelen die hij neemt vast in een digitaal systeem en verdient daarmee koolstofrechten. Die rechten kunnen vervolgens te gelde gemaakt worden door ze te verkopen aan bedrijven die hun CO2-uitstoot willen compenseren.
Het mes snijdt aan twee kanten
Het lijkt een win-win-situatie. Boeren creëren een extra vaste inkomstenbron naast hun bedrijfsactiviteiten in een, zeker nu, zeer volatiele agrarische markt. En bedrijven of industrieën die moeilijk of niet zijn te verduurzamen zijn, kunnen door de koolstofrechten hun uitstoot toch compenseren. CO2 op deze manier vastleggen en daar verkoopbare rechten aan koppelen is een nieuwe benadering.
De markt staat nog in de kinderschoenen en dat brengt veel onzekerheid met zich mee. Dat zorgt voor twijfel bij de boer en bij de industrie (lees: afnemers). Emissiehandelssystemen zoals het Europese EU ETS bestaan al wel langer en voor de waardering van de ’nieuwe’ koolstofrechten is dan ook met een schuin oog naar de ETS-markt gekeken.
Initiatiefnemers van koolstofprojecten zitten voor wat betreft de prijzen in een spagaat. Enerzijds moeten de koolstofrechten voor de boer voldoende opbrengen om genoeg deelnemers te krijgen en daarmee aanbod te creëren. Anderzijds moeten de rechten ook weer niet zo duur worden dat de belangstelling van de industrie wegvalt.
Meer mogelijkheden
Hoewel sommige industrieën zich moeilijk laten verduurzamen, betekent dat niet dat er niets mogelijk is. Voor bijvoorbeeld de staal- of kunstmestindustrie wordt de keuze: gaan we op de bestaande voet verder en kopen we de CO2-uitstoot af met rechten of wordt dat (op termijn) te duur of maatschappelijk onaanvaardbaar en moeten en kunnen we bijvoorbeeld elektrificeren of over op groene waterstof? Zo maakte Tata Steel eerder nog bekend te werken aan volledige verduurzaming van de hoogovens in IJmuiden.
Boer ziet bezwaren
De algemene tendens is dat het een aantrekkelijke manier is voor de boer om te verduurzamen, te werken aan een gezonde bodem en daar ook nog eens een vergoeding voor krijgen. Toch stuit het enthousiasme van de grote bedrijven in de agrosector op veel scepsis bij boeren. Allereerst is er de prijs van de koolstofrechten. Prijzen die genoemd worden door de voornamelijk Amerikaanse initiatieven lopen wat uiteen, maar liggen omgerekend ergens tussen de €30 en €50 per hectare per jaar. Eventuele extra kosten of een lagere opbrengst van het cultuurgewas doen de winst van de koolstofrechten al snel verdampen. Ook de verbinding voor lange termijn, die aan de meeste programma’s vast zit en de grote hoeveelheid waardevolle en gevoelige data die bij de toeleveringsbedrijven terecht komt, stuit verschillende boeren tegen de borst.
Nederland wijkt af
Een insider binnen de Nederlandse markt laat weten dat hier de grootste kansen liggen voor de veehouderij. In de Nederlandse akkerbouw worden relatief veel hakvruchten geteeld en die zijn in tegenstelling tot granen of peulvruchten moeilijker te combineren met bijvoorbeeld NGK of groenbemesters. Blijvend grasland laat zich daarentegen wel lenen voor koolstofvastlegging. Met relatief beperkte inspanning kan een veehouder de koolstofvastlegging die toch al plaatsvindt in grasland vermarkten. De grote bedrijven die hiermee bezig zijn, richten zich voornamelijk op de (extensieve) akkerbouw als sector waar de meeste kansen liggen. Daardoor lijkt de kans vooralsnog niet zo groot dat de Nederlandse markt gedomineerd gaat worden door de grote bedrijven in de agrosector. Maar als koolstofboeren echt een vlucht neemt, kan dat ook zo weer veranderen.
